پیام خراسان - ساختمان کتابخانه ملی در خیابان 30 تیر از گذشته‌های دور به عنوان مکان اصلی و نماد کتابخانه ملی ایران محسوب می‌شد که در سال‌های اخیر این وضعیت دستخوش تغییر و تحولاتی شد و این ساختمان در چند سال گذشته به کتابخانه مجلس و موزه علم برای مدتی واگذار شد که همچنان در اختیار آنهاست و به‌رغم پایان یافتن زمان مقرر، این ساختمان به کتابخانه ملی تحویل داده نشده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
در این شرایط، انتخاب رئیس جدید سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اقدامات و تحرکات تازه‌ای در این سازمان همراه شده و غلامرضا امیرخانی گفته است: برنامه تازه‌ای برای ساختمان کتابخانه ملی در خیابان 30 تیر داریم و در بازدیدی که اخیرا انجام شده، بر تخلیه هرچه سریع‌تر آن تاکید شده و در حال حاضر ساختمان تعطیل است و منتظر جابجایی لوازم هستیم. او در ادامه یادآوری کرده است: «ساختمان 30 تیر نماد کتابخانه‌های تهران است. قدیمی‌ترین کتابخانه تهران را کتابخانه مجلس می‌دانند اما شناخت ما از ساختمان کتابخانه مجلس چیز دیگری است. ساختمان 30 تیر در سال 1316 راه‌اندازی شده و از منظر سابقه، نماد کتابخانه‌های تهران شناخته می‌شود. ساختمان 30 تیر در واقع می‌شود ساختمان شماره 2 کتابخانه ملی در قلب تهران. این کتابخانه‌ای در اختیار عموم خواهد بود که خدمات‌رسانی خواهد کرد. مانند کتابخانه ملی فرانسه که یک بخش اصلی دارد و یک بخش هم در خیایان ریشیلیو است و ساختمان جدیدتر آن محسوب می‌شود.

تحویل نسخه‌های چاپی و خطی به کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی علاوه بر تهران به‌منظور دسترسی ساکنان مناطق مختلف کشور دارای شعبه‌هایی در استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، بوشهر، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان فارس، کرمان، گیلان، همدان و یزد است. در خردادماه سال 1316مجموعاً 13712 نسخـه چاپی و خطی (در چند نوبـت) بـه کتابخانه تحویل داده شد. مجمـوعـه دیگـری کـه در زمـان افتتاح بـه کتـابخـانـه ملـی منتقـل شد، حدود 5000 جلد کتاب به زبان‌های روسی، فـرانسـوی و آلمانی متعلق به کتابخانه بانک استقراضی شوروی بود. پس از انقـلاب اُکتبـر 1917 کتاب‌های بانک استقراضی در اختیار کتابخانه ملّی قرارگرفت. بـا تلاش مهدی بیانی مجموعه کتابخانه عمومی معـارف که به 30هزار نسخه خطـی و چـاپـی مـی‌رسیـد بـه ساختمان جدید(جنب مـوزه ایـران باستان) انتقال یافت و با نام کتابخانه ملی ایران در سوم شهریورسال 1316 افتتاح شد.
نخستین ساختمان کتابخانه ملّی ایران زیـربنای نخستین سـاختمان کتابخانه ملّی ایران 550 متر در 2طبقـه بود. طبقه اول مشتمل بود بر تالار نمایش، تـالار فـردوسـی، بخش نشـریـات و خدمات فنی؛ و طبقـه دوم بـه تالار مـطالعـه (برای حدود 60 نفر) و مخازن کتاب‌ها اختصاص داشت. مخازن کتابخانه کلاً برای 40000 جلد کتاب طـراحی و ساخته شـده بـود. در نیمه دوم دهه 1330 ساختمان دیگـری به مساحت 570 مترمربع زیربنا در حد فاصل ساختمان قبلی و دیوار وزارت امور خارجه سـاختـه شـد و برای یک دهه، کتابخانه ملّی کمتر تحت فشار کمبود جا بود. پیشنهاد احداث یک کتابخانه ملّی دیگر بیشتر بـه این دلیل بود که کتابخانه ملّی موجود از زمان احداث بـه هیچ وجه، به گونه‌ای عمل نکرده بود که بتوان آن را یک کتابخانه ملّی بـا معیارها و استانداردهای کتابداری به حساب آورد. در واقـع کتابخانه ملّی ایـران در حـد یک کتابخانه عمومی و شاید یک قرائت‌خانه انجام وظیفه می کرد. همچنین از اوایـل دهـه 1340، بـه پوششی برای سازمان اداری ممیزی و سانسور بدل شده بود.

ساختمان قدیم کتابخانه ملی کتابخانه ملی ایران ابتدا در ساختمانی به مساحت 3,500 متر مربع در خیابان سی تیر یا قوام السلطنه و جبهه شمالی موزه ایران باستان قرار داشت که در سال 1316 شمسی افتتاح شده بود. ساختمان این کتابخانه را آندره گدار، معمار مشهور فرانسوی که طراحی موزه ملی ایران نیز از کارهای وی به شمار می‌رود، برعهده داشت. ساختمان قدیم کتابخانه ملی از دو طبقه تشکیل شده بود که طبقه اول تالار نمایش، تالار فردوسی، بخش نشریات و خدمات فنی و طبقه دوم به تالار مطالعه و مخازن کتاب‌ها اختصاص داشت. مخزن کتابخانه نیز برای 40 هزار جلد کتاب طراحی و ساخته شده بود. چندین سال بعد با اضافه کردن ساختمانی بین کتابخانه و وزارت خارجه گسترش یافت و زیربنای ساختمان آن به هزار متر مربع رسید.
ساختمان جدید کتابخانه ملی پس از آن که مرکز خدمات کتابداری به کتابخانه ملی ایران افزوده شد، نیاز به فضایی بزرگ‌تر احساس شد؛ بنابراین بخشی از ساختمان نیاوران به کتابخانه ملی اختصاص داده شد؛ اما پراکندگی نیروها و بخش‌های مختلف موجب شد تا در سال 1369 ساخت ساختمانی واحد مطرح شود. در نتیجه منطقه عباس آباد تهران به‌عنوان محل احداث این مکان در نظر گرفته شد و ساخت کتابخانه ملی از سال 74 تا 84 به طول انجامید. ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران 97 هزار مترمربع زیر بنا و هشت طبقه دارد. معماری این ساختمان پلکانی و هرمی شکل و یادآور معماری ایرانی است. همین ویژگی معماری موجب شده است که فضاهای اصلی و تالارهای مطالعه نورگیری مناسب و خوبی داشته باشند به‌گونه‌ای که نور افق از نورگیرهای موجود بین طبقات و نور خط‌الرأسی از نورگیرهای سقف و پشت بام وارد شود و داخل سالن‌های و بخش‌های مختلف را روشن کند. ساختمان جدید دارای مجموعه‌ای از کتاب‌های مرجع و غیر مرجع چاپی، نسخه‌های خطی، کتاب‌های نادر و منابع غیرکتابی است و گنجایش چهار تا هفت میلیون جلد کتاب، نسخه و... را دارد. مجموعه اصلی در مخزن‌های بسته و در زیرزمین نگهداری می‌شود و منابع مرجع در سالن‌های مطالعه و در دسترس قرار دارد.
ساختمان گنجینه اسناد ملی ایران ساختمان گنجینه اسناد کتابخانه ملی در سال 1381 افتتاح شده است. این ساختمان ضد زلزله و مقاوم 7,500 متر مربع مساحت و 36 هزار متر مربع زیربنا دارد. معماری ساختمان گنجینه اسناد به‌گونه‌ای طراحی شده است که یادآور زیگورات‌های باستانی است. این بنا روی یک کرسی بتنی گسترده مستطیل شکل ساخته شده که طبقات بالایی آن از مساحت کمتری برخوردار هستند. در نمای ساختمان نیز قوس‌ها و نقوش اسلیمی که از طرح‌ها و تزیینات معماری اسلامی به شمار می‌روند، به کار رفته است.
کد خبر 902857 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها مجله کتاب و نشر کتاب - مرجع و فرهنگ لغت باغ کتاب کتاب - نویسندگان و پدید آورندگان مجله کتابخانه کتابخانه، کتابخوانی، کتابداری کتاب الکترونیک